جامعه‌شناسی معرفت دینی فقیهان عصر مشروطه مطالعه موردی بررسی دیدگاه‌های میرزا حسین غروی‌نائینی

author

  • فردوس مشهدی, مهدی
Abstract:

جامعه‌شناسی معرفت دینی فقیهان عصر مشروطه[1] مطالعه موردی بررسی دیدگاه‌های میرزا حسین غروی‌نائینی مهدی فردوسی مشهدی* چکیده میرزای نائینی پس از ورود اندیشه «پارلمانتیسم» به ایران (1324 ه)، با استناد به متن مقدس اسلام (قرآن و احادیث پیشوایان دینی) به توجیه آن پرداخت، اما شیخ فضل‌الله نوری با استناد به متن مقدس، این پدیده نوآمد را نفی و پیروانش را تکفیر کرد. چراییِ تفاوت فتوای این دو فقیه مسلمان درباره یک پدیده، بر پایه چارچوبی نظری در حوزه جامعه‌شناسی معرفت معطوف به معرفت دینی و جامعه‌شناسی تاریخی روزگار آن دو، پاسخ خواهد یافت. این پژوهش در دو بخش بر پایه نظریه پیتر برگر درباره «ساخت اجتماعی واقعیت» و جامعه‌شناسی تاریخی عصر مشروطه، به تبیین جامعه‌شناختیِ معرفت دینی آن دو فقیه فعّال در روزگار مشروطیت ایران می‌پردازد. بر پایه نظریه برگر، آگاهی (معرفت) آدمی هم در سطح «معارف روزمره» و هم در سطح معارف ناب (نظریه‌ها)، از عوامل اجتماعی و محیطی برمی‌آیند، اما صاحبان این معارف دوباره آنها را برای نسل بعد از خودشان برونی می‌کنند و در این فرآیند، داد و ستدی میان جهانی عینی و ذهنی افراد جامعه برقرار می‌شود. بنابراین، آگاهی‌های آدمی نه یک‌سره نسبی‌اند و نه یک‌سره «داده شده» و مطلق، بلکه دیالکتیکی میان ذهن و عین در کار است و معرفت دینی نیز از این قاعده مُستثنا نیست. اینکه نائینی توجیه‌گر مطلوب‌های اجتماعی عصر خودش به شمار می‌رفت و نوری حافظ قلمرو وضع موجود جامعه خود و پردازنده ایدئولوژی نظام حاکم بود و سنت موجود بر اثر تضارب این دو گونه معرفتِ آموزه‌ای دین با توجه به استناد هر دوی آنان به متن مقدس غنی‌تر شد، از نتایج این تحقیقند؛ چنان‌که نسل پس از آنان، نظام پادشاهی را به هیچ‌روی برنتافت.   [1]. تاریخ دریافت 24/6/92 تاریخ پذیرش 14/11/92. * دانشجوی دکتری دانشگاه ادیان و مذاهب، گروه دین‌پژوهی، قم، ایران. [email protected]

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

گفتمان اصلاح معرفت دینی در عصر مشروطه(مطالعه‌ی موردی: روزنامه‌ی حبل‌المتین تهران)

مواجهه‌ی نخبگان ایرانی عصر مشروطه با تمدن غربی زمینه‌ساز فرآیند فرهنگ‌پذیریِ مفاهیم و دستگاه‌های اندیشه‌ی غربی از سوی اندیشه‌وران این برهه‌ی تاریخی و به تبع آن صورت‌بندی گفتمان‌های سنت‌گرا، تجددگرا و اصلاح معرفت دینی شد. بازتابندگی باورداشت‌های این گفتمان‌ها در زیست‌جهان کنونی ایران ضرورتی حیاتی به بازاندیشی شاخصه‌های گفتمان‌های مزبور می‌دهد. بازشناسی شاخصه‌های گفتمان اصلاح معرفت دینی در روزنامه...

full text

بررسی نقش فقیهان شیعه در شکل‌گیری و پیروزی انقلاب مشروطه

هدف: مقاله حاضر درصدد پاسخ­گویی به این سوال است که علما و مراجع شیعه از نظر فکری و عملی چه نقشی در پیدایی و پیروزی انقلاب مشروطه داشتند. روش: این تحقیق متکی بر روش جامعه شناختی است. این بحث از نقطه نظر جامعه شناسی سیاسی با تکیه بر نقش نیروهای اجتماعی تأثیرگذار در انقلاب­ها به صورت تحلیلی و توصیفی تبیین گردیده است.  یافته: بررسی­ها ن...

full text

همسانی‌های نظری و عملی دو روحانی عصر مشروطه: شیخ ابراهیم زنجانی و میرزا یحیی دولت‎آبادی

ارزیابی تطبیقی یکی از روش‌های مهم در پژوهش‌های تاریخی است که در پرتو آن ابعاد گوناگونی از پدیدهای تاریخی آشکار می‌گردد و امکان شناخت بهتر فراهم می‎آید. بر همین اساس، مقالۀ حاضر می‌کوشد پاره‌ای از همسانی‌های نظری و عملی دو شخصیت روحانی عهد مشروطه یعنی شیخ ابراهیم زنجانی و یحیی دولت‎آبادی را با روش تطبیقی مورد بررسی قرار دهد. بنابراین، شناخت این همسانی‎ها مسئلۀ اصلی این مقاله است. دقت در متن اند...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 1  issue 11

pages  101- 147

publication date 2013-10

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Keywords

No Keywords

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023